Quả chuối — biểu tượng của sự tầm thường trong bối cảnh của Quả chuối dán tường Comedian có giá lên tới 6,2 triệu USD tương đương 158 tỷ đồng. Nghệ sĩ Maurizio Cattelan như đang chế nhạo cách chúng ta đánh giá nghệ thuật: không phải dựa trên giá trị nội tại, mà theo thị hiếu, sự giật gân và thương mại hóa. Mức giá điên rồ của tác phẩm được quy đổi ra tiền tệ theo “khái niệm giá trị” của một số người thường dùng thước đo tiền bạc trong “mọi thứ” họ định giá.

Một số phụ nữ cười khúc khích khi nhìn thấy quả chuối, ngầm ám chỉ những định kiến nam quyền cố hữu. Đàn ông, ngược lại, có thể cảm thấy lòng tự ái bị tổn thương một phản xạ của những chuẩn mực vô hình mà xã hội áp đặt lên họ. Nhưng đây không chỉ là câu chuyện về giới hay tình dục. Đó là câu chuyện về cách con người giao tiếp với nghệ thuật — đôi khi là một cuộc đối thoại, đôi khi là một cuộc đối đầu tranh cãi đầy khích bác.

Tác phẩm Comedian được bán với giá 6,2 triệu USD.

Comedian xuất hiện vào năm 2019 tại hội chợ nghệ thuật Art Basel Miami Beach — nơi được biết đến như “sàn giao dịch của giới thượng lưu.” Sự hiện diện của quả chuối dán tường trong một bối cảnh xa hoa ấy không chỉ là một tác phẩm, mà là một lời mỉa mai chua cay.

Maurizio Cattelan chọn một quả chuối, một thứ trái cây rẻ tiền và dễ hỏng, để châm biếm sự xa hoa vô nghĩa của thế giới nghệ thuật. Với Comedian, ông nhắc nhở chúng ta rằng nghệ thuật không nhất thiết phải trường tồn — đôi khi, chỉ một ý tưởng mạnh mẽ là đủ.

Giây phút quả chuối bị một nghệ sĩ khác ăn ngay tại triển lãm với lý do “nghệ thuật trình diễn” trở thành một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất của nghệ thuật đương đại. Hành động này không phá hủy tác phẩm, mà lại càng làm nổi bật ý tưởng, giá trị của nghệ thuật không nằm ở vật thể, mà nằm ở câu chuyện và ý nghĩa mà nó truyền tải.

David Datuna cho biết: “Nghệ thuật biểu diễn… nhưng nghệ sĩ lại đang đói. Cảm ơn, (quả chuối) rất ngon”

Comedian đã làm được điều mà ít tác phẩm nào có thể: khiến cả thế giới phải nói về nghệ thuật ý niệm. Nó không chỉ khiến người ta tranh cãi về giá trị của một quả chuối, mà còn thúc đẩy chúng ta suy ngẫm về bản chất của nghệ thuật, về cách chúng ta định giá những điều phi vật chất.

Maurizio Cattelan không chỉ tạo ra một tác phẩm; ông tạo ra một cuộc hội thoại. Và trong cuộc hội thoại ấy, ông mời gọi tất cả chúng ta từ giới nghệ thuật tinh hoa đến người bình thường tham gia.

Comedian — Quả chuối dán tường là một lời thách đố, một trò đùa và cũng là một tuyên bố. Nó nhắc nhở chúng ta rằng nghệ thuật không cần phải phức tạp, nhưng nó phải có ý nghĩa. Và đôi khi, chính những thứ tưởng như đơn giản nhất — một quả chuối, một dải băng keo — lại có thể mang đến những thông điệp sâu sắc nhất.

Maurizio Cattelan, thông qua tác phẩm này, không chỉ đặt câu hỏi về nghệ thuật mà còn về chính chúng ta — những người đang sống trong một thế giới đầy mâu thuẫn về giá trị và ý nghĩa.

Quả chuối trên tường có thể đã bị hỏng hoặc bị ai đó ăn, nhưng câu chuyện về Comedian (tiếng Việt: Diễn viên hài) hay quả chuối dán tường sẽ khiến chúng ta tranh cãi nhiều với nhau về giá trị nghệ thuật mãi về sau này.

Đào Phúc Quang Vũ. (27/11/2024) – Xem bài trên Medium.